Jakie są rodzaje ortezy na opadającą stopę?

Opadająca stopa to schorzenie, które objawia się trudnością w uniesieniu przedniej części stopy podczas chodzenia. Powoduje to charakterystyczne „ciągnięcie” stopy po podłożu oraz zwiększone ryzyko potknięć i upadków. Problem może wynikać z uszkodzenia nerwu strzałkowego, chorób neurologicznych, pourazowych lub powikłań pooperacyjnych. Jednym z podstawowych elementów leczenia i rehabilitacji tego zaburzenia są ortezy. W niniejszym artykule przedstawiamy najważniejsze rodzaje ortez stosowanych przy opadającej stopie, ich właściwości, zastosowanie oraz różnice między nimi.

Czym jest orteza na opadającą stopę?

Ortezyna na opadającą stopę to rodzaj zewnętrznego stabilizatora ortopedycznego, którego głównym zadaniem jest podtrzymywanie przodostopia w pozycji uniesionej oraz ułatwienie prawidłowego wzorca chodu. Dzięki temu użytkownik może poruszać się w sposób bardziej naturalny, bez konieczności nadmiernego zginania kolana i biodra. Orteza nie tylko poprawia komfort życia, ale również zapobiega powikłaniom wynikającym z nieprawidłowego obciążania innych partii ciała.

Jak działa orteza w przypadku opadającej stopy?

Mechanizm działania ortezy polega na mechanicznym wspomaganiu unoszenia stopy podczas fazy przetaczania w cyklu chodu. Może to być realizowane poprzez sztywne elementy stabilizujące staw skokowy lub elastyczne taśmy wspomagające unoszenie stopy od strony grzbietowej. Konstrukcja ortezy zależy od rodzaju uszkodzenia, poziomu sprawności pacjenta oraz stylu życia.

Dobrze dobrana orteza zapewnia:

• poprawę biomechaniki chodu,
• zmniejszenie ryzyka upadków,
• redukcję kompensacyjnych napięć w innych stawach,
• większą samodzielność i komfort pacjenta.

Najpopularniejsze rodzaje ortez na opadającą stopę

W zależności od potrzeb pacjenta i rodzaju dysfunkcji stosuje się różne typy ortez, które różnią się materiałem, zakresem stabilizacji i funkcjonalnością.

Ortezy typu AFO (Ankle-Foot Orthosis)

To najczęściej stosowane ortezy na opadającą stopę. Obejmują stopę i podudzie, zapewniając stabilizację w płaszczyźnie strzałkowej. Wyróżnia się kilka podtypów:

• Sztywne ortezy AFO – wykonane z tworzywa sztucznego lub włókna węglowego. Utrzymują stopę w pozycji neutralnej, uniemożliwiając jej opadanie. Zalecane przy całkowitym porażeniu mięśni prostowników stopy.
• Półsztywne ortezy AFO – zapewniają pewną elastyczność podczas chodu. Stosowane u pacjentów z częściową sprawnością.
• Dynamiczne ortezy AFO – pozwalają na większą swobodę ruchu i są bardziej komfortowe w codziennym użytkowaniu, jednak mniej stabilne niż sztywne wersje.

Ortezy typu drop foot assist (dFA)

Są to bardziej nowoczesne i kompaktowe rozwiązania. Składają się z elastycznych taśm lub linek łączących stopę z podudziem (często za pomocą specjalnych opasek lub systemów mocowania w bucie). Działają na zasadzie sprężystości, wspomagając unoszenie stopy podczas chodu.

Do ich zalet należą:

• estetyczny wygląd i dyskretność,
• większa swoboda ruchu,
• wygoda noszenia przez cały dzień.

Ortezy typu FES (Functional Electrical Stimulation)

To zaawansowane technologicznie urządzenia wykorzystujące funkcjonalną elektrostymulację nerwowo-mięśniową. Poprzez elektrody przyklejane do skóry, stymulują nerw strzałkowy w odpowiednim momencie cyklu chodu, powodując skurcz mięśni unoszących stopę.

Charakterystyka:

• stosowane głównie u pacjentów neurologicznych (np. po udarze),
• wymagają indywidualnego dopasowania i oceny neurologa lub fizjoterapeuty,
• bardzo skuteczne, lecz kosztowne.

Ortezy nocne (ortezy spoczynkowe)

Nie są przeznaczone do chodzenia, lecz do utrzymywania stopy w pozycji funkcjonalnej podczas snu. Zmniejszają ryzyko przykurczy i wspomagają pasywną rehabilitację. Najczęściej mają formę miękkich szyn lub butów ortopedycznych z regulacją kąta ustawienia stopy.

Ortezy tekstylne z szynami

Wykonane z materiałów tekstylnych i usztywnione stalowymi lub plastikowymi szynami, zapewniają średni poziom stabilizacji. Są lekkie, wygodne i często wykorzystywane w warunkach domowych. Nadają się dla osób z umiarkowanym niedowładem.

Jak dobrać odpowiednią ortezę?

Dobór ortezy powinien być dokonany przez specjalistę – ortopedę, neurologa lub fizjoterapeutę – po dokładnej ocenie stanu pacjenta. Kluczowe czynniki wpływające na wybór to:

• stopień niedowładu mięśni prostowników stopy,
• możliwość aktywnego unoszenia stopy,
• dodatkowe schorzenia ortopedyczne lub neurologiczne,
• styl życia pacjenta – aktywność fizyczna, potrzeby zawodowe,
• komfort i akceptacja użytkownika.

W przypadku dzieci lub osób z postępującymi chorobami neurologicznymi (np. stwardnieniem rozsianym), niezbędne jest regularne monitorowanie i ewentualna zmiana rodzaju ortezy wraz z rozwojem lub postępem schorzenia.

Kiedy warto rozważyć stosowanie ortezy FES?

Choć kosztowne i bardziej zaawansowane, ortezy FES mają szczególne znaczenie w przypadku:

• osób po udarze mózgu z zachowaną reakcją nerwów obwodowych,
• chorych na stwardnienie rozsiane, ALS lub porażenie mózgowe,
• aktywnych pacjentów chcących zachować naturalny chód,
• osób, które nie akceptują tradycyjnych ortez AFO ze względu na estetykę lub dyskomfort.

Stosowanie FES wymaga jednak regularnego nadzoru i dostosowania parametrów przez specjalistę.

Jakie są koszty i refundacja ortez?

Cena ortezy zależy od jej rodzaju, materiału oraz producenta. Koszty kształtują się w następujących przedziałach:

Rodzaj ortezy	Zakres cenowy (PLN)	Refundacja NFZ
Sztywne AFO	300 – 800	Tak
Dynamiczne AFO	600 – 1500	Częściowo
Drop Foot Assist (dFA)	200 – 1000	Zależnie od wskazań
Ortezy FES	5000 – 15000	Częściowo, w ramach programów pilotażowych
Ortezy nocne	150 – 500	Nie

Refundacja Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) możliwa jest po uzyskaniu zlecenia od lekarza specjalisty, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Warto również sprawdzić dostępność dofinansowania z PFRON lub programów lokalnych.

Wybór odpowiedniej ortezy kluczem do sprawności

W leczeniu opadającej stopy odpowiednio dobrana orteza pełni kluczową rolę w poprawie komfortu życia, bezpieczeństwa i samodzielności pacjenta. Wybór konkretnego modelu powinien być poprzedzony konsultacją ze specjalistą i uwzględniać zarówno potrzeby funkcjonalne, jak i preferencje użytkownika. Dzięki nowoczesnym technologiom – takim jak dynamiczne AFO czy ortezy FES – możliwe jest nie tylko mechaniczne wsparcie, ale również aktywizacja osłabionych mięśni. Warto pamiętać, że orteza to element procesu rehabilitacyjnego, który powinien być wspierany przez ćwiczenia, fizjoterapię i regularną ocenę postępów.