Rehabilitacja, a orteza na opadającą stopę – jak je połączyć?

Opadająca stopa, znana również jako porażenie nerwu strzałkowego, to zaburzenie neurologiczne, które znacząco wpływa na sposób poruszania się. Osoby cierpiące na ten problem mają trudność z unoszeniem przedniej części stopy podczas chodzenia, co może prowadzić do potykania się, niestabilności chodu i zmniejszenia samodzielności. W terapii tego schorzenia kluczowe znaczenie ma odpowiednie połączenie rehabilitacji i stosowania ortezy. Tylko kompleksowe podejście daje szansę na poprawę funkcji kończyny dolnej i zwiększenie komfortu życia pacjenta.

Czym jest opadająca stopa?

Opadająca stopa to objaw zaburzeń funkcji mięśni odpowiedzialnych za zgięcie grzbietowe stopy. Najczęściej spowodowana jest uszkodzeniem nerwu strzałkowego, urazami kręgosłupa lędźwiowego, udarem mózgu lub chorobami neurologicznymi, takimi jak stwardnienie rozsiane czy stwardnienie zanikowe boczne. Charakteryzuje się:

• utrudnieniem w unoszeniu przodostopia,
• koniecznością wysokiego unoszenia kolana podczas chodzenia (tzw. chód koguci),
• osłabieniem lub zanikiem mięśni prostowników stopy,
• zwiększonym ryzykiem upadków i urazów.

Jakie są cele rehabilitacji w opadającej stopie?

Rehabilitacja odgrywa zasadniczą rolę w terapii opadającej stopy, niezależnie od jej przyczyny. Jej główne cele to:

• przywrócenie siły i funkcji mięśniowej w obrębie kończyny dolnej,
• poprawa wzorca chodu,
• zapobieganie przykurczom i deformacjom stopy i stawu skokowego,
• zmniejszenie bólu i dyskomfortu,
• zwiększenie samodzielności pacjenta w codziennych czynnościach.

Program rehabilitacyjny powinien być indywidualnie dostosowany do potrzeb chorego, z uwzględnieniem rodzaju uszkodzenia, ogólnego stanu zdrowia i celów terapeutycznych.

Na czym polega terapia z wykorzystaniem ortezy?

Ortezyna na opadającą stopę to zewnętrzne urządzenie ortopedyczne, które wspomaga unoszenie stopy podczas fazy przenoszenia w cyklu chodu. Jej zadaniem jest:

• utrzymanie stopy w pozycji neutralnej, zapobiegając jej opadaniu,
• zwiększenie stabilności chodu,
• zmniejszenie ryzyka potykania się i upadków,
• poprawa biomechaniki poruszania się.

Najczęściej stosowane są ortezy typu AFO (ang. Ankle-Foot Orthosis), wykonane z tworzyw sztucznych lub materiałów kompozytowych. Ich kształt i sztywność mogą być modyfikowane w zależności od potrzeb pacjenta.

Jak połączyć rehabilitację z używaniem ortezy?

Skuteczna terapia opadającej stopy wymaga zintegrowanego podejścia, w którym rehabilitacja i orteza uzupełniają się nawzajem. Proces ten powinien być odpowiednio zaplanowany i realizowany pod okiem zespołu specjalistów – fizjoterapeuty, ortopedy i neurologa.

1. Diagnostyka i dobór ortezy

Na początku terapii konieczna jest dokładna diagnoza, która określi przyczynę opadania stopy i jej nasilenie. Na tej podstawie specjalista ortopeda lub fizjoterapeuta dobiera odpowiedni typ ortezy – może to być model sztywny lub półelastyczny, z elementami dynamicznymi wspierającymi naturalny wzorzec chodu.

2. Edukacja pacjenta i nauka chodzenia z ortezą

Pierwsze dni użytkowania ortezy wymagają adaptacji. Fizjoterapeuta uczy pacjenta, jak prawidłowo zakładać i nosić ortezę, a także jak poruszać się z jej pomocą, unikając nieprawidłowych kompensacji, np. nadmiernego unoszenia biodra.

3. Ćwiczenia wzmacniające i reedukacja nerwowo-mięśniowa

W ramach rehabilitacji stosuje się:

• ćwiczenia wzmacniające mięśnie goleni (szczególnie mięsień piszczelowy przedni),
• ćwiczenia równoważne i koordynacyjne,
• terapię PNF i neuromobilizację,
• elektrostymulację nerwu strzałkowego (jeśli wskazana),
• terapię chodu na bieżni lub z wykorzystaniem egzoszkieletu.

4. Stopniowa redukcja zależności od ortezy

W niektórych przypadkach możliwe jest częściowe odzyskanie funkcji mięśniowej, co pozwala ograniczyć stosowanie ortezy. Rehabilitacja ma wówczas na celu:

• utrwalenie nowych wzorców ruchowych,
• ćwiczenia bez ortezy w warunkach kontrolowanych,
• ocenę postępów za pomocą testów funkcjonalnych (np. skali FMS, testów chodu).

5. Monitorowanie postępów i adaptacja terapii

Terapia powinna być dynamicznie modyfikowana w zależności od uzyskanych efektów. Regularna kontrola u specjalisty pozwala ocenić, czy użycie ortezy nadal jest konieczne, czy możliwe jest jej odstawienie lub zmiana na inny model.

Jakie korzyści przynosi połączenie rehabilitacji z ortezą?

Zintegrowanie rehabilitacji z noszeniem ortezy przynosi pacjentom szereg korzyści:

• zwiększenie bezpieczeństwa chodu już od pierwszych dni terapii,
• umożliwienie aktywnego uczestnictwa w ćwiczeniach, mimo osłabienia mięśni,
• lepsze wyniki rehabilitacji dzięki unikania kompensacji ruchowych,
• możliwość szybszego powrotu do samodzielności,
• zapobieganie wtórnym deformacjom i przykurczom.

Dla wielu pacjentów orteza stanowi swoisty „pomost” między stanem ostrego osłabienia mięśni a możliwością odzyskania funkcji.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze i stosowaniu ortezy?

Aby terapia była skuteczna, orteza musi być odpowiednio dobrana i użytkowana. Warto zwrócić uwagę na:

• materiał i konstrukcję – powinny być lekkie, ale stabilne,
• dopasowanie indywidualne – szczególnie w przypadku deformacji stopy,
• komfort noszenia – brak otarć, odpowiednia wentylacja,
• kompatybilność z obuwiem – najlepiej nosić ortezę z butami sportowymi lub ortopedycznymi,
• regularne przeglądy i ewentualne korekty – w miarę zmieniającego się stanu funkcjonalnego.

Rehabilitacja i orteza – skuteczny duet w terapii opadającej stopy

Połączenie rehabilitacji i stosowania ortezy w przypadku opadającej stopy daje największe szanse na przywrócenie funkcjonalności kończyny dolnej. Orteza pozwala na bezpieczne i stabilne poruszanie się, co jest kluczowe na początku leczenia, natomiast rehabilitacja umożliwia odbudowę siły mięśniowej, poprawę wzorca chodu i ewentualne uniezależnienie się od wspomagania ortopedycznego. Kluczem do sukcesu jest indywidualne podejście i ścisła współpraca z zespołem specjalistów, którzy poprowadzą terapię w sposób kompleksowy i dopasowany do potrzeb pacjenta.